Topraktan Üretir, Toprağı Yönetiriz (Konu Özeti)

TOPRAKTAN ÜRETİR, TOPRAĞI YÖNETİRİZ

Toprak insanlık tarihi boyunca hem üretimde hem de yönetimde önemli bir yer tutmuştur. Özellikle sanayi inkılabına kadar devletlerin ekonomilerinin temelinde tarım yer almaktaydı. Bu anlamda devletler büyük topraklara sahip olarak tarımsal gelirlerini yükseltmek, ekonomilerini güçlendirmek amacıyla hakimiyet alanlarını genişletmek için birbirleriyle mücadele etmişlerdir.

TOPRAKTAN NASIL FAYDALANIYORUZ?

Toprak insan ve canlı hayatının temel besin kaynağını ürettiği için yaşam kaynağıdır.

• Tarım; tarımsal ürünler yetiştiriyoruz.
• Hayvancılık; hayvancılık faaliyetlerini toprak üzerinde sürdürüyoruz.
• Sanayi; bazı sanayi alanlarının hammadde kaynağı topraktır. Örneğin: Tuğla, kiremit, porselen, cam, fayans topraktan üretilir. Zeytin bitkisinden elde edilen zeytinyağı, pamuk bitkisinden elde edilen iplik ve kumaşlar sanayide işlenerek yepyeni ürünlere dönüştürülür.

İLK ve ORTAÇAĞ’DA TOPRAK YÖNETİMİ

Önceleri avcı-toplayıcı, göçebe bir yaşam süren insanlar tarım ile yerleşik bir yaşama geçmişlerdir. Tarıma dayalı ekonomi, toprağa sahip olmayı ve yönetmeyi gerektirmiştir. İlk Çağ Hitit uygarlığında toprak devletin malı idi, kral işletme hakkını birtakım kişilere vermişti. Bu kişiler toprak geliri ile hem geçimlerini sağlamış hem de asker beslemişlerdir.

Frigler ise öküz öldürenin ve saban kıranın cezasını ölüm olarak belirlemişti. Bu ağır cezaların verilmesi Friglerin tarım faaliyetini çok önemsediğini kanıtlamaktadır.

Saban Kullanımı:

Ortaçağ Avrupası’nda Feodalite (feodalizm, derebeylik) adı verilen toprak yönetim sisteminde büyük toprak sahipleri (senyör) ve toprağı işleyen köylüler (serf) vardı. Köylü toprağı işler, senyör ise köylünün karnını doyurur ve güvenliğini sağlardı. Senyör (derebey) köylü üzerinde her türlü hakka sahipti. Feodalite rejiminde ortaya çıkan küçük yönetim birimleri (derebeyler) Avrupa’da siyasi birliği bozmuş ve merkezi kralların otoritesini zayıflatmıştı. Ayrıca halk çeşitli sınıflara ayrıldığı için eşitlik yoktu, sosyal adalet (toplumsal eşitlik) sağlanamamıştı.

Barutun ateşli silahlarda kullanılması ile senyörlerin kaleleri yıkılmış ve Feodalite sisteme son verilerek merkezi krallıklar güçlenmiştir.

TÜRK TARİHİNDE TOPRAK YÖNETİMİ

İkta Sistemi: Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu Devleti’nin kullandığı toprak yönetim sistemidir.

Tımar (Dirlik) Sistemi: Osmanlı Devleti’nin kullandığı toprak yönetim sistemidir.

“İkta” ve “Tımar Sistemi” temelde aynı sistemler olup sadece kullanan Türk devletleri farklıdır.

Osmanlı Devleti hem geniş topraklarını yönetmek hem de tarımsal üretimin sürekliliğini sağlamak adına Tımar Sistemi’ni uygulamıştır. Osmanlı’da toprağın asıl sahibi devletti, Tımar arazileri savaşta üstün başarı gösteren sipahilere (atlı asker) verilir, köylü toprakta üretim yapar vergisini sipahiye verirdi. Sipahi toprağın gelirinin bir kısmını kedisi alır (kılıç hakkı), bir kısmı ile köylünün geçimi sağlanır kalan kısmı da devlete vergi olarak verilirdi. Sipahi topraktan elde edilen her 3.000 akçe için “Cebelü” adı verilen atlı asker yetiştirir ve savaş zamanı hep birlikte orduya katılırlardı.

Tımar Sisteminin Yararları:

• Devletin kasasından para çıkmadan atlı asker yetiştirilmiş. (Cebelü)
• Vergiler zahmetsizce toplanmış
• Toprakların güvenliği ve üretimde süreklilik sağlanmıştır.

Tımar Sistemi bozulduğu için 1839 Tanzimat Fermanı ile kaldırılmıştır.

CUMHURİYET DÖNEMİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR

M.Kemal Atatürk siyasi bağımsızlığın ancak güçlü ekonomi ile kalıcı hale gelebileceğini vurgulamıştır. Bu anlamda Cumhuriyetin ilk yıllarında;

• Şubat 1923 yılında “Türkiye İktisat Kongresi”ni toplamış ve ülkemizin milli ekonomi politikası belirlenmiştir. (İktisat = ekonomi)
• Aşar vergisi kaldırılarak çiftçinin geliri artırılmıştır.
• Ziraat Bankası ile çiftçiye kredi verilmiştir.
• Atatürk örnek çiftlikler kurarak yeni bitki türlerinin yetiştirilmesini ve modern tarım yöntem-teknikleri ile halka örnek olmayı amaçlamıştır.

ÜLKEMİZDE TARIMDA DESTEK VEREN KURUM ve KURULUŞLAR

• TİGEM: Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü
• Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri
• GAP İdaresi
• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
• DSİ: Devlet Su İşleri
• TMO: Toprak Mahsülleri Ofisi
• Ziraat Bankası

---

Faydalı olması dileğimle…
Sosyal Bilgiler Öğretmeni Necati YALÇIN
03.04.2021