Ülkemizin Coğrafi Özellikleri (Konu Özeti)
ÜLKEMİZİN COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ
Bir bölgenin yeryüzü şekillerini (dağ, ova, akarsu vb..) gösteren haritalara fiziki harita denir. Fiziki haritalarda kullanılan renkler yeryüzü şekillerinin deniz seviyesinden yüksekliğini ifade eder.
Fiziki haritalarda deniz seviyesi “0” metre olarak kabul edilir ve mavi renkle gösterilir. Yükselti arttıkça renkler de sol tarafta görseldeki gibi değişecektir.
Dağlarımız
Ülkemiz, ortalama yükseltisi fazla ve dağlık, engebeli bir ülkedir. Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerimizin iç kesimleri özellikle ülkemizin doğusu oldukça yüksek, engebeli ve dağlıktır. Genellikle doğu-batı yönünde uzanan dağlar kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı zorlaştırmıştır.
Aşağıdaki haritada işaretli yerler ülkemizdeki bazı yüksek ve engebeli yerleri göstermektedir.
Yükselti ve engebenin artması;
- Sıcaklığı düşürmüş
- Ulaşımı zorlaştırmış
- Tarım alanlarını daraltmış
- Sanayi ve ticaret gelişimini olumsuz etkilemiş
- Diğer bölgelere göç verilmesine neden olarak o bölgedeki nüfusu azaltmıştır.
Ova ve Platolarımız
Ülkemizde Akdeniz, Karadeniz bölgelerimizin kıyılarında, Marmara Bölgemizin geniş bir alanında, Ege Bölgemizin kıyı kesiminde ovalar geniş yer kaplamaktadır. Platolar ise daha çok İç Anadolu Tuz Gölü çevresinde, Güneydoğu Anadolu Bölgemizde daha çok yer almaktadır.
Aşağıdaki harita ülkemizdeki bazı ova ve platoları göstermektedir.
Ova ve platoların bulunduğu yerlerde tarım alanları geniş yer kaplar, sanayi, ticaret, ulaşım gibi faaliyetler daha yoğun olarak yapılır. Buralar göç alan yerlerdir, dağlık alanlara göre daha fazla nüfuslanmıştır.
ÜLKEMİZDE GÖRÜLEN BAŞLICA İKLİM TİPLERİ ve ÖZELLİKLERİ
Ülkemizde üç çeşit iklim görülmektedir.
1. Karadeniz İklimi
Karadeniz kıyılarında görülen bu iklim tipinde her mevsim yağışlıdır. Bitki örtüsü ormandır.
Ayırt edici özellikleri;
- Her mevsim yağışlıdır, tüm aylarda yağış vardır.
- Kış sıcaklıkları 0 derecenin altına düşmez
- Sonbaharda bol yağış alır ve yazları serindir
2. Akdeniz İklimi
Marmara, Ege ve Akdeniz kıyılarında görülen ılıman bir iklimdir. Bitki örtüsü her mevsim yeşil, kısa boylu (bodur) çalı topluluğu olan makilerdir.
Ayırt edici özellikleri;
- Kışları yağışlıdır, yazları kuraktır
- Kış sıcaklıkları 0 derecenin altına düşmez
- Yaz sıcaklıkları yüksektir
3. Karasal İklim
Denizden uzak karaların iç kesimlerinde yer alan İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimizde görülür. Bitki örtüsü bozkırdır. (Otsu bitki)
Ayırt edici özellikleri;
- Kış sıcaklıkları düşüktür, yaz sıcaklıkları yüksektir.
- Sıcaklık 0 olur ya da 0’ın altına düşer
- Yağış azdır ve en fazla yağışı kış mevsiminde alır
- Kar yağışı görülür
ÜLKEMİZDE İKLİMİN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1. Dağların Uzanışı
Ülkemizde Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerimizde dağlar denize paralel uzanmaktadır. Bu durum nemli deniz etkisinin iç kesimlere girmesini zorlaştırmıştır. Kıyılarda ılıman karadeniz ve akdeniz iklimi görülürken iç kesimlerde karasal iklimin görülmesine neden olmuştur.
Ege Bölgemizde dağlar denize dik uzanmaktadır. Böylelikle nemli Akdeniz iklimi iç kesimlere ilerleyebilmiş ve ulaşım da kolaylaşmıştır.
2. Yükselti
Yükselti artıkça sıcaklık düşer. Ülkemizde batıdan doğuya doğru ortalama yükselti arttığı için sıcaklık da düşmektedir. Batıda ılıman akdeniz iklimi görülürken doğuda karasal iklim görülmektedir.
3. Enlem Etkisi
Dünya üzerinde en sıcak yerler ekvator ve çevresi iken en soğuk yerler kutuplar ve çevresidir. Ülkemiz ılıman kuşakta (orta kuşak) yer almaktadır. Güneyden kuzeye doğru sıcaklığın düşmesi ya da kuzeyden güneye doğru sıcaklığın artması enlem ile açıklanabilir.
4. Karasallık (Denizellik)
Denizler karalara göre geç ısınır geç soğur. Bu yüzden denize kıyısı olan yerlerde kış mevsiminde ılıman bir iklim yaşanır. Ülkemizde denizden uzaklaşıp karaların iç kesimlerine doğru ilerledikçe deniz etkisi kaybolur ve karasal iklim görülmeye başlar
5. Rüzgarlar
Rüzgarların esip geldiği yer iklim üzerinde etkilidir. Kuzeyden esen rüzgarlar soğuk karakterli olduğu için ülkemizdeki sıcaklığı düşürür, güneyden esip gelenler sıcak karakterli olduğu için sıcaklığı artırır.
6. Bakı
Güneşe göre konum anlamına gelir. Ülkemiz kuzey yarımkürede yer aldığı için dağların güneye bakan yerleri daha fazla güneşlenme süresine sahip olduğu için daha sıcaktır, güneye bakan yerler daha az güneşlendiği için daha soğuktur.
Örneğin;
- Antalya ve Sinop arasındaki sıcaklık farkını “enlem etkisi” ile açıklayabiliriz
- İzmir ile Van arasındaki sıcaklık farkını “yükselti” ile açıklayabiliriz
- Muğla ile Mardin arasındaki sıcaklık farkını “denizellik” ile açıklayabiliriz
- Antalya ve İstanbul illerinde Akdeniz iklimi görülmesine rağmen İstanbul’a kar yağarken Antalya’ya yağmamasını “enlem” ile açıklayabiliriz
Faydalı olması dileğimle…
Sosyal Bilgiler Öğretmeni Necati YALÇIN
20.01.2023
| 6.sınıf sosyal bilgiler ülkemizin coğrafi özellikleri özet türkiyenin fiziki coğrafya özellikleri özet dağların uzanışı ülkemizde iklimi etkileyen faktörler |
