Ülkemizin Beşeri Coğrafyası (Konu Özeti)

ÜLKEMİZİN BEŞERİ COĞRAFYASI

Beşeri coğrafya, insanların yerleştiği yerleri ve o yerdeki insan faaliyetlerini (tarım, sanayi, ulaşım, ticaret vb…) inceleyen bilim dalıdır.

Türkiye’nin Nüfus Dağılımı

Belirli bir toprak parçası üzerinde yaşayan insan sayısına nüfus denir. Ülkemizde ve dünyada nüfus her yerde eşit dağılmamıştır. Bazı yerler daha yoğun nüfuslu iken bazı yerler daha seyrek nüfuslanmıştır. Nüfusun bu dengesiz dağılışında doğal ve beşeri faktörler belirleyici olmuştur.

Doğal Faktörler	Beşeri Faktörler
* İklim * Yeryüzü şekilleri * Su kaynakları * Doğal bitki örtüsü * Verimli topraklar * Madenler	* Sanayi * Ticaret * Turizm * Tarım * Madencilik * Sosyal-kültürel faaliyetler

Türkiye’nin nüfus dağılış haritası incelendiğinde; ülkemizde genel olarak kıyı bölgelerimizde (Akdeniz, Ege ve Karadeniz Bölgelerimiz) nüfus yoğundur, iç ve doğu bölgelerimizde ise nüfus seyrektir.

Kıyı bölgelerimizde ılıman iklim görülmesi, yükseltinin az, su kaynaklarının ve verimli toprakların geniş yer kaplaması nüfusu yoğun olmasına neden olmuş, iç ve doğu bölgelerimizde sert karasal iklimin görülmesi, yükseltinin batıdan doğuya doğru artması, dağlık alanların geniş yer kaplaması nüfusun seyrek olmasına neden olmuştur.

• Sanayinin geliştiği İstanbul, Kocaeli, Bursa, İzmir, Adana, Gaziantep, Ankara, Manisa gibi illerde,
• Tarımın geliştiği kıyı ovalarımızın bulunduğu İzmir ve çevresi, Marmara Denizi ve çevresi, Samsun-Sinop, Adana kıyılarında, Konya, Gaziantep, Şanlıurfa platolarında,
• Antalya ve İzmir-Muğla çevresinde deniz turizmi; Bursa, Erzurum, Kayseri kış turizmi nedeniyle,
• Ulaşım ve ticaretin geliştiği İstanbul, İzmir, Ankara, Konya, Kayseri gibi illerimizde,
• Diyarbakır, Batman petrol çıkarıldığı için,
• Zonguldak taş kömürü çıkarıldığı için nüfus yoğundur.

Nüfusun yoğun olduğu bu yerler yerleşmeye uygun olduğu için göç alırken seyrek olduğu yerler (Örn: Bayburt, Gümüşhane, Artvin, Sivas, Yozgat, Tunceli, Bingöl, Kars, Erzurum, Erzincan, Hakkari, ) iklim ve yer şekillerinin olumsuz olması nedeniyle göç vermektedir.

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS)

Ülkemizde nüfus sayımları TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) tarafından ADNKS ile bilgisayar üzerinden yapılmaktadır.

Türkiye nüfusu 84 milyon 680 bin 273 kişi oldu

Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılan 1927 yılı genel nüfus sayımı sonucuna göre, 13 milyon 648 bin 270 kişi olan Türkiye nüfusu, yıllar içinde sürekli artma eğilimi göstererek 2021 yılında 84 milyon 680 bin 273 kişiye ulaştı. (Kaynak: TUİK)

Türkiye’de Tarım ve Hayvancılık

İklim çeşitliliği ve verimli topraklar hem tarım ürünü çeşitliliğini hem de üretim miktarını artırır. Bunun dışında sulama, gübreleme, makine kullanımı gibi faaliyetler de tarımsal verimi etkiler. Ülkemizde farklı iklim tiplerinin görülmesi yetiştirilen tarım ürünü çeşitliliğini artırmıştır.

• Ülkemizin özellikle doğusunda tarıma elverişli olmayan engebeli yerlerde (Erzurum-Kars) büyükbaş hayvancılık,
• İç Anadolu ve Akdeniz Bölgelerimizde ise küçükbaş hayvancılık (koyun-keçi),
• Karadeniz ve Ege kıyılarımızda balıkçılık gelişmiş iken nüfusun yoğun olduğu büyük şehirlerin etrafında kümes hayvancılığı,
• Bitki çeşitliliğinin fazla olduğu başta Hakkari, Rize, Kars, Muğla gibi illerimizde arıcılık,
• Güneşli gün sayısının fazla olduğu Akdeniz Bölgemizde seracılık yapılır.

Türkiye’nin Yer Altı Kaynakları

Ülkemiz maden çeşitliliği bakımından oldukça zengindir. Dünyada ticareti yapılan 90 çeşit madenin 77 çeşidi ülkemizde çıkarılmaktadır. Petrol ve doğalgaz dışında ülkemiz yeraltı kaynakları bakımından kendi kendine yetebilmektedir.

Zonguldak’ta taş kömürünün, Batman’da petrolün, Soma’da (Manisa) linyit kömürünün, Divriği’de (Sivas) demirin çıkarılması bu şehirlerdeki nüfusu artırmıştır.

Bazı Madenlerimiz ve Çıkarıldığı Yerler:

Ülkemiz dünya rezervinin %73’üne sahiptir. Kütahya, Eskişehir, Balıkesir, Bursa’da çıkarılır. Cam, seramik, temizlik ve tarım alanlarında kullanılır.	Hekimhan (Malatya), Divriği (Sivas), Edremit-Ayvalık (Balıkesir), Simav (Kütahya), Torbalı (İzmir)	Küre Dağları (Kastamonu), Maden (Elazığ), Murgul (Artvin)

Guleman (Elazığ) Fethiye (Muğla)	Boksit alüminyumun hammaddesidir. Antalya ve Konya’da çıkarılır.	Yüksek ısı verdiği için demir-çelik sanayisinde demirin ve çeliğin eritilmesinde kullanılır. Ülkemizde sadece Zonguldak’ta çıkarılır.

Batman Adıyaman Diyarbakır	Elektirik üretiminde ve evlerde ısınmada kullanılır. Soma (Manisa) Tunçbilek, Seyitömer, Tavşanlı (Kütahya) Elbistan (Kahramanmaraş) Yatağan (Muğla)

Türkiye’nin Sanayisi

Hammaddenin işlenerek yepyeni ürünlere dönüştürüldüğü ekonomik faaliyet alanına sanayi denir ve en çok kazanç sağlayan ekonomik faaliyet alanıdır. Sanayisi gelişmiş ülkeler ekonomik olarak da güçlü olurlar. Örneğin; Japonya, Çin, ABD…

Ülkemizde yer şekillerinin sade, ulaşımın ve hammaddeye erişimin kolay olduğu yerlerde sanayi gelişmiştir. Örneğin otomotiv, gıda, deri ve kimya sanayisinin geliştiği İstanbul; otomotiv ve mobilya sanayisinin geliştiği Bursa; petrol sanayisinin geliştiği Kocaeli, Batman ve Kırıkkale; mobilya sanayisinin geliştiği Kayseri bu şehirlerdendir.

Sanayinin yeterince gelişmediği Hakkari, Tunceli, Ardahan, Şırnak, Bayburt gibi şehirlerimizde ise nüfus azdır.

Türkiye’nin Orman ve Su Varlığı

Türkiye 78 milyon hektarlık alanıyla, ekolojik bakımdan zengin bir çeşitliliğe sahiptir. 2020 yılı itibarıyla ormanlık alanlar, ülkemizin %29,4’ ünü kaplamaktadır.

Ülkemiz su kaynakları bakımından da oldukça zengindir.

Yer üstü su kaynaklarımızdan;

• İçme suyu elde etme (barajlar ile)
• Elektrik elde etme (hidroelektrik santralleri ile)
• Tarımsal sulama,
• Su sporları (rafting gibi…)
• Balıkçılık gibi ihtiyaçlarımız için faydalanırız.

Yer altı su kaynaklarımızı;

• İçme suyu,
• Tarımsal sulama,
• Üretimde (fabrikalarda) kullanmaktayız.
• Jeotermal sıcak su kaynaklarını da sağlık, ısınma ve elektrik üretiminde kullanmaktayız.

Aras, Kura ülkemiz topraklarından doğarak Hazar Denizi’ne; Fırat ve Dicle ise Basra Körfezi’ne dökülmektedir. Asi Nehri Suriye’den doğup Hatay ilimizde Akdeniz’e; Meriç Nehri ise Bulgaristan’dan doğup Ege Denizi’ne dökülmektedir.

En uzun nehrimiz 1.355 km ile Kızılırmak’tır.

---

Faydalı olması dileğimle…
Sosyal Bilgiler Öğretmeni Necati YALÇIN
12.02.2023

6.sınıf sosyal bilgiler ülkemizin beşeri coğrafyası özet konu özeti türkiyenin beşeri çoğrafya özellikleri özet konu özeti türkiyede çıkarılan madenler kısaca türkiyede orman varlığı ülkemizdeki tarım sanayi yer altı kaynaklarımız ülkemizde nüfus dağılışı nüfus yoğunluğu haritası maden haritası