Ülkemizin Kıtaların ve Okyanusların Konum Özellikleri (Konu Özeti)

ÜLKEMİZİN, KITALARIN ve OKYANUSLARIN KONUM ÖZELLİKLERİ

COĞRAFİ KOORDİNAT SİSTEMİ

Dünya üzerinde herhangi bir yerin konumunu belirlemek için paralel ve meridyenlerden oluşan coğrafi koordinat sisteminden yararlanırız. Paralel ve meridyenler aslında gerçekte olmayan bilim insanları tarafından konum belirlemek ve hesaplama yapabilmek için var olduğu düşünülen hayali çizgilerdir.

GEOİD: Dünya’nın kutuplardan basık ekvator bölgesinden şişkin kendine özgü şekline “Geoid” adı verilir.

Paraleller (Enlem) ve Özellikleri:

• Başlangıç paraleli 0 derece ekvatordur ve en uzun paralel dairesidir. Dünya’yı kuzey ve güney olarak ikiye böler.
• 90 kuzeyde 90 güneyde olmak üzere toplam 180 tanedir.
• Dünya’nın şeklinden dolayı paralellerin uzunlukları ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe azalır.
• İki paralel arası 111 km’dir.

ÖNEMLİ: Paralellerin artış derecelerine bakarak bir yerin kuzey ya da güney yarım kürede olduğunu anlayabiliriz.

Meridyenler (Boylam) ve Özellikleri:

• Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına uzanan yarım dairelerdir ve paralelleri dik olarak keser
• Başlangıç meridyeni 0 derece Greenwich Gözlemevi’dir (İngiltere). Dünya’yı doğu ve batı olarak ikiye böler.
• 180 doğuda 180 batıda olmak üzere toplam 360 tanedir.
• Meridyenlerin uzunlukları aynıdır ama aralarındaki mesafe ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe azalır.
• İki meridyen arasında 4 dakika vardır.

ÖNEMLİ: Meridyenlerin artış derecelerine bakarak bir yerin doğu ya da batı yarım kürede olduğunu anlayabiliriz.

Bilim insanları, uçaklar, denizciler, astronomi ile ilgilenenler paralel ve meridyenleri sıklıkla kullanırlar. Bizler de cep telefonlarımızla GPS uydularına bağlantı sağlayarak dünya üzerinde bulunduğumuz konumu paralel ve meridyenler ile ifade edebiliriz.

Coğrafi Konum

Bir ülkenin dünya üzerinde bulunduğu konuma o ülkenin coğrafi konumu denir. Coğrafi konum mutlak (matematiksel) ve göreceli (özel) olarak ikiye ayrılır.

Türkiye’nin Mutlak Konumu

Ülkemiz 26-45 doğu meridyenleri ile 36-42 kuzey paralelleri arasında yer almaktadır. Diğer bir ifadeyle ülkemiz ekvatorun kuzeyinde ve başlangıç meridyeninin doğusunda yer almaktadır.

Ülkemiz kuzey yarım kürede orta kuşakta (ılıman) yer alır. Bundan dolayı kuzeyden esip gelen rüzgarlar sıcaklığı azaltırken, güneyden esip gelen rüzgarlar sıcaklığı artırır.

Ülkemiz kuzey yarım kürede yer aldığı için dağlarımızın ve evlerimizin güneye bakan tarafları daha çok ısınır.

Ülkemizin mutlak konumunun sonuçları;

• Güneyi ile kuzeyi arasında 6 meridyen bulunur. Mesafe 6×111=666 km’dir
• Doğusu ile batısı arasında 19 paralel bulunur. 19×4=76 dk. zaman farkı vardır
• Kuzeye doğru gidildikçe ortalama sıcaklık düşer
• Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esenler sıcaklığı artırır
• Dağların güney yamaçları daha çok ısınır (Bakı etkisi)
• Dört mevsim yaşanır

Türkiye’nin Göreceli Konumu

Ülkemiz Asya ve Avrupa kıtaları birbirine bağlayan bir köprü konumundadır. İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir. Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemiz bir yarımada şeklindedir.

Ülkemizde çeşitli iklimler ve dört mevsim belirgin olarak görülür. Buna bağlı olarak ekonomik faaliyetler (tarım, turizm gibi..) çeşitlenmiştir. Deniz kıyısında olan yerlerde ılıman Akdeniz iklimi görülürken batıdan doğuya doğru ortalama yükseltisi artar buna bağlı olarak iç kesimlerde sıcaklık düşer, karasal iklim görülür.

Ülkemiz yeraltı kaynakları bakımından zengindir ayrıca petrol-doğalgaz bakımından zengin ülkelerin yanında yer alır ve bu enerjilerin boru hatlarıyla Avrupa’ya taşınmasını sağlar.

KITALAR ve OKYANUSLAR

Kıta: Dünya üzerindeki çevresi okyanuslar ile kaplı büyük kara parçalarına kıta denir.

Okyanus: Dünya üzerinde kıtalar arasındaki çukur alanları dolduran büyük su kütlelerine Okyanus denir.

• Kuzey yarım kürede karalar, güney yarım kürede okyanuslar geniş yer kaplar
• En büyük kıta Asya kıtasıdır
• En küçük kıta Okyanusya’dır
• Nüfusu en fazla kıta Asya’dır

KOMŞU ÜLKELER

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ	Başkent: Lefkoşa Para Birimi: Türk Lirası
LÜBNAN	Başkent: Beyrut Para Birimi: Lübnan Lirası
FİLİSTİN	Başkent: Kudüs
MISIR	Başkent: Kahire Para Birimi: Mısır Lirası
LİBYA	Başkent: Trablus Para Birimi: Dinar
RUSYA	Başkent: Moskova Para Birimi: Ruble
UKRAYNA	Başkent: Kiev Para Birimi: Hrivna
ROMANYA	Başkent: Bükreş Para Birimi: Rumen Leyi

---

Faydalı olması dileğimle…
Sosyal Bilgiler Öğretmeni Necati YALÇIN
01.01.2023

6.sınıf sosyal bilgiler ülkemizin kıtaların ve okyanusların konum özellikleri özet paralellerin özellikleri kısaca meridyenlerin özellikleri kısaca coğrafi konum nedir mutlak konum ve özel konum türkiyenin özel konumu kısaca ülkemizin mutlak matematiksel konumu ülkemizin coğrafi konumu 6.sınıf sosyal ülkemizin göreceli konumu kısaca